Μια συνάντηση που έγραψε ιστορία

Ελεύθερο Λογισμικό

Ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης ενός θέματος είναι η σαφής κατανόησή του αλλά και η γνώση της έως τώρα πορείας του. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από αυτό.

Ως «ελεύθερο λογισμικό» μεταφράζουμε τον αγγλικό όρο «free software». Για ποιόν ακριβώς όμως λόγο επιλέχθηκε η μετάφραση «ελεύθερο» λογισμικό , αντί για «δωρεάν» λογισμικό. Ελεύθερο Λογισμικό είναι το λογισμικό (το πρόγραμμα) το οποίο δίνει στους χρήστες του τέσσερις βασικές ελευθερίες:

•     Την ελευθερία να τρέξει το πρόγραμμα για οποιονδήποτε σκοπό.
•     Την ελευθερία να μελετήσει πως το πρόγραμμα δουλεύει και να το προσαρμόσει στις ανάγκες του.
•     Την ελευθερία να μοιράσει αντίγραφα του προγράμματος.
•     Την ελευθερία να βελτιώσει το πρόγραμμα και να δώσει στην κοινότητα βελτιώσεις ή τροποποιήσεις.

Παρατηρούμε λοιπόν πως η λέξη «δωρεάν» δεν υπάρχει πουθενά, αυτό σημαίνει πως δεν απαγορεύει κανείς ούτε στον προγραμματιστή – δημιουργό του προγράμματος ούτε και σε οποιονδήποτε μεσάζοντα να τιμολογήσει το πρόγραμμα, ή την αναδιανομή αυτού.

Η ιδέα του «ελεύθερο λογισμικό» ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από τον Richard Stallman, επί έτη ερευνητή στο τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης του M.I.T. Συνηθισμένος στο να μοιράζεται ελεύθερα τον πηγαίο κώδικα προγραμμάτων στα πλαίσια της ερευνητικής του δραστηριότητας, δεν ένιωθε άνετα με τη κατάσταση, όπως αυτή διαμορφωνόταν από τις κλειστές και δεσμευτικές άδειες των εταιρειών Πληροφορικής. Η ιδέα του Stallman ήταν η δημιουργία ελεύθερου, ανοιχτού λογισμικού για όλους. Πως όμως θα μπορούσε θα συνέβαινε αυτό αν δεν υπήρχε πρώτα ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα για να υποστηρίξει το λογισμικό αυτό. Έτσι αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα βασισμένο στο Unix, ώστε να εκμεταλλευτεί τη μεγάλη φορητότητα του συγκεκριμένου λειτουργικού, και ότι το όνομα του νέου λειτουργικού θα ήταν GNU, από το αναδρομικό ακρωνύμιο Gnu’s Not Unix.

Το πρώτο κομμάτι λογισμικού που έφτιαξε ο Stallman για το GNU Project ήταν ο κειμενογράφος Emacs, η ανάπτυξη του οποίου ξεκίνησε το Σεπτέμβρη του 1984 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1985. Την ίδια χρονιά ο Stallman και οι συνέταιροι του δημιούργησαν το Ίδρυμα Ελευθέρου Λογισμικού (Free Software Foundation – FSF) με σκοπό την ανάπτυξη και την προώθηση του ελευθέρου λογισμικού. Το αποτέλεσμα των προσπαθειών της FSF για τη διατήρηση της ελευθερίας του λογισμικού είναι η άδεια GNU GPL (GNU General Public License), η οποία δίνει στους χρήστες του λογισμικού που συνοδεύει το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το πρόγραμμα, να το μετατρέπουν με βάση τις ανάγκες τους, να το αναδιανέμουν και να το μοιράζονται όπως προτιμούν, χωρίς όμως να προσθέτουν δικές τους δεσμευτικές προσθήκες στην άδεια.  Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι ένα κομμάτι ελευθέρου λογισμικού παραμένει ελεύθερο όσα χέρια και αν αλλάξει, κάτι απαραίτητο από τη στιγμή που ο οποιοσδήποτε, κινούμενος από εταιρικά / χρηματικά συμφέροντα, θα μπορούσε να «κλείσει» το λογισμικό υποβάλλοντας το σε μια δεσμευτική άδεια. Η άδεια αυτή εκδόθηκε επισήμως για πρώτη φορά το 1989.

Σύντομη ιστορία του Linux

Το 1991 ο Linus Torvalds σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και χρησιμοποιούσε μια έκδοση του λειτουργικού συστήματος Unix αποκαλούμενο «Minix» (στυλ Unix). Ο Linus και άλλοι χρήστες έστειλαν τα αιτήματά τους για τις  τροποποιήσεις και τις βελτιώσεις στο δημιουργό του Minix, Andrew Tanenbaum, αλλά ο ίδιος ο Tanenbaum θεώρησε ότι δεν ήταν απαραίτητες. Τότε ήταν που ο Linus αποφάσισε να δημιουργήσει το δικό του λειτουργικό σύστημα που θα λάμβανε υπόψη τα σχόλια και τις προτάσεις των χρηστών για βελτιώσεις. Η πρώτη ιδέα του Linus ήταν να δημιουργήσει, για καθαρά προσωπική του χρήση, έναν κλώνο του minix, ενός UNIX-type λειτουργικού συστήματος που χρησιμοποιούσε στη σχολή του. To 1991 το Unix δεν μπορούσε να τρέξει σε pc και internet ήταν ακόμα στα σπάργανα. O Linus όμως δεν γνώριζε τι θα πει δεν μπορεί. Ξεκίνησε να φτιάχνει τη δική του εκδοχή του Minix για τον 386 του. Έψαχνε και για βοήθεια σε newsgroup για το Minix.

Eκείνη την εποχή ο Linus είχε δημιουργήσει το kernel, την καρδιά του λειτουργικού συστήματος που δουλεύει απευθείας πάνω στον επεξεργαστή. Tο είχε ονομάσει «Freax», ένα λογοπαίγνιο με τις λέξεις free και Unix, παραπέμποντας και στο «χακερίστικο» freaking και που αργότερα ονομάστηκε Linux . Tον Oκτώβριο του 1991, ο Linus δημοσίευσε την έκδοση 0.2, την πρώτη λειτουργική και καλεί τους προγραμματιστές που δουλεύουν σε Unix να «κατεβάσουν» το λογισμικό του και να το χρησιμοποιήσουν στα pc τους.

H πρώτη έκπληξη για τον 22χρονο τότε Φινλανδό ήρθε, όταν έλαβε τα πρώτα μηνύματα από χρήστες που έτρεχαν το Linux στον υπολογιστή τους. Έπειτα από λίγες εβδομάδες, ο Λίνους είχε μαζέψει πάνω από 100 e-mails από χρήστες του λειτουργικού του. O Linus Torvalds διένειμε το kernel και τον πηγαίο κώδικα του Linux, ενώ προγραμματιστές από όλο τον κόσμο το επεξεργάζονταν. Γρήγορα, ο δημιουργός του λειτουργικού συστήματος άρχισε να λαμβάνει «patch» με διορθώσεις και υποδείξεις από όλο τον πλανήτη. Προγραμματιστές αντάλλασσαν γραμμές από κώδικα, ανέφεραν bug και δυσλειτουργίες και έφερναν το kernel σε διάφορες υπολογιστικές πλατφόρμες πέρα από τον 386. Σε μικρό χρονικό διάστημα, το Linux έγινε το λειτουργικό που μπορούσε να τρέξει σε PC, Mac, Amiga, Sun, Silicon Graphics και σε ότι άλλο υπήρχε. Γρήγορα παράτησε την αρχική άδεια του Linux η οποία απαγόρευε την ελεύθερη πώληση αλλά επέτρεπε ελεύθερα την διανομή και αλλαγές του κώδικα, και υιοθέτησε την άδεια του GNU project. Η χρήση της GPL θεωρείται πλέον σημαντικός λόγος της επιτυχίας που ακολούθησε.

Ο πηρύνας που αναζητούσε η FSF βρέθηκε. To 1992, ο πηρύνας αυτός ενώθηκε με το GNU (μετά από πολύμηνες προσπάθειες), δημιουργώντας το πρώτο ελεύθερο λειτουργικό σύστημα στην Ιστορία: το GNU/Linux. Σιγά σιγά το Linux άρχισε να αποκτάει αναγνώριση. Αρχικά μόνο απο προγραμμάτιστές και γνώστες λειτουργικών συστημάτων μα σιγά σιγά άρχισαν να ενδιαφέρονται και απλοί χρήστες οι οποίοι άκουγαν για τις δυνατότητες του Linux.

Πλέον το Linux έχει αποκτήσει τη μεγαλύτερη επιτυχία που έχει γευθεί ποτέ UNIX λειτουργικό. Με χιλιάδες εθελοντές προγραμματιστές από όλα τα μέρη του κόσμου, το Linux έχει πολλά χρόνια μπροστά του και μπορεί να γνωρίσει ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία με τη σωστή ενημέρωση του κόσμου για το τι είναι και πως λειτουργεί.